Nghệ thuật là phạm trù rộng. Tập III Địa chí văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh chỉ đề cập đến một số mặt chủ
yếu nhất, tiêu biểu nhất với hi vọng lần in sau sẽ bổ sung phần thiếu qua ý
kiến của các nhà hoạt động nghệ thuật và của đông đảo bạn đọc.
Từ sau khi đất nước hoàn toàn giải phóng, nghệ thuật Thành phố
tiến thêm một bước. Nó thừa kế ngoài vốn cổ, cả một giai đoạn đấu tranh cách
mạng ác liệt kéo dài những năm 30, trong đó, nhiều hình thái cũng biểu hiện:
vùng địch kiểm soát, cái gọi là nghệ thuật chính thống thực sự bị cô lập trước
hình thái nghệ thuật chiến đấu ở các mức và dạng khác nhau và nghệ thuật quần
chúng, kể cả chuyên nghiệp và không chuyên, trên các lĩnh vực sân khấu, ca hát,
hội họa, nhiếp ảnh, điện ảnh… đồng thời tác động của nghệ thuật cách mạng từ
chiến khu, miền bắc các nước xã hội chủ nghĩa, của nghệ thuật thế giới len lỏi
vào, thậm chí cả trong tù, lực lượng ấy rất hùng hậu nhưng trường phái rất
phong phú. Cũng sau giải phóng, thành phố thêm các bộ môn xiếc, múa rối, kịch
câm, gần đây sân khấu ngoài trời, nhất là việc trình diễn ở các khu văn hóa đã
cải tiến, mở rộng và nâng cao rõ rệt. Hoạt động sau cùng này lần lần đóng vai
trò lớn, bổ sung cho sân khấu trong nhà, các thính phòng, đã lôi cuốn hàng
nghìn, hàng vạn các lứa tuổi, chủ yếu là lớp trẻ, các sinh hoạt nghệ thuật -
vừa thưởng thức vừa tham gia làm nghệ thuật.
Cần lưu ý vai trò của khoa học kỹ thuật trong hoạt động nghệ
thuật. Ngày nay, truyền hình và video lấn sân khấu, lấn cả điện ảnh màn hình
lớn. Đó là điều bình thường, nó thách thức sân khấu và điện ảnh theo hình thức
cũ phải vươn lên đạt chất lượng cao mới thu hút được người xem. Ta không nên
theo lối Tú Xương, chửi “sâm banh, sữa bò”, chửi chữ Quốc ngữ, mà vấn đề chất
lượng và chấp nhận những đổi thay về phương diện truyền bá. Tính dân tộc và
hiện đại phải được sử lý thích hợp; chúng ta tôn trọng tính hiệu quả chứ không
khăng khăng với hình thức thể hiện nếu hình thức nào đó vẫn không thoát ly đến
mức chỏi lại cảm quan nghệ thuật của chúng ta - người Việt Nam.
Thành phố Hồ Chí Minh đủ điều kiện - chúng ta không hề cường điệu - để
trở nên một trung tâm nghệ thuật phù hợp với yêu cầu đổi mới đất nước.