Tập IV của bộ Địa chí Văn
hóa Thành phố Hồ Chí Minh đề cập đến lịch sử tư tưởng và tín ngưỡng của
Thành phố - Thành phố theo nghĩa rộng là đấy Gia Định, tức Nam bộ. Trong khả
năng hiện nay của công Tác nghiên cứu lịch sử tư tưởng và tín ngưỡng trên địa
bàn rộng, suốt chiều dài 300 năm, tập sách đành bằng lòng với kết quả ban đầu,
về một số mặt chủ yếu trong khi lĩnh vực cần làm sáng tỏ lại phong phú và phước
tạp hơn nhiều. các tác giả đã trân trọng thành quả nghiên cứu của các thế hệ đi
trước đồng thời cố gắng phát hiện những yếu tố mới trong đời sống tư tưởng và
tin thần của cư dân Sài Gòn và Nam bộ, đặc biệt trong thế kỷ 20 là thế kỷ sôi
động của thế giới, của Việt Nam và của vùng đất mới phía Nam này.
Do hoàn cảnh khách quan, chủ yếu là hoàn cảnh chiến tranh nên
Sài Gòn và Nam Bộ bị thiệt thòi trong quá khứ về mặt nghiên cứu lịch sử nói
chung , lịch sử tư tưởng tín ngưởng nói riêng - tư liệu quá tản mác, hồ sơ lưu
trữ phân tán, đội ngũ công tác khoa học không đông, ít chuyên. Bộ Địa chí Văn
hóa cố găng khắc phục chừng nào đó khó khăn này. Trong những thiếu sót của Khoa
học xã hội và Nhân văn sài gòn và nam bộ, tư tưởng và tín ngưởng thuộc loại cần
bắt đầu hệ thống hóa hơn cả - so với sử học, văn học, giáo dục, nghệ thuật
chẳng hạn.
Tập sách gồm những phần sau đây:
I. Tư tưởng và đời sống tin thần của các cư dân cổ vùng châu thổ
sống Cửu Long.
II. Tín ngưởng dân gian Gia Định - Sài Gòn.
III. Phong cách đạo đức của người Sài Gòn.
IV. Nho giáo ở Gia Định.
V. Phật giáo ở Nam Bộ và Sài Gòn.
VI. Cộng đồng Hồi
giáo ở Sài Gòn.
VII. Thiên chúa
giáo tại Nam bộ.
VIII. Chủ nghĩa Mác
- Lênin truyền bá ở Sài Gòn từ 1920 - 1945.
Những phần của tập sách và liệt
kê tự nó đã cho thấy một số mảng liên quan đến tư tưởng và tín ngưởng chưa được
nghiên cứu như tôn giáo Cao Đài, tôn giáo Hòa Hảo… chúng tôi hẹn trong một lần
in lại, những “lỗ trống” trên kia sẽ được san lấp. Tuy nhiên, với 8 phần, tập
sách cũng đã tiếp cận gần hết những vấn đề tạm cung cấp một cái nhìn cơ bản về
lịch sử tư tưởng và tín ngưởng của nhân dân Sài Gòn và Nam Bộ.