Tỉnh Mộng
xoay
quanh những nhân vật như: Kỳ Tâm, Yến Tuyết, Trường Xuân,… Chuyện kể về bà phủ
Tiên góa chồng chỉ có một gái là Yến Tuyết xinh đẹp và đoan trang. Yến Tuyết có
người anh con dì là Trường Xuân, trước làm thông ngôn, tham giàu lấy người vợ
xấu xí, rồi xin thôi việc ra làm hội đồng địa hạt. Yến Tuyết ngây thơ bị Trường
Xuân dùng những lời ong bướm gợi tình, nên thất tiết và mang thai. Sau Trường
Xuân sợ chuyện đổ bể thì mang tai tiếng và có hại trong việc tranh chức cai
tổng nên mướn
Kỳ Tâm
làm nôm (là người nhận một số tiền đền bù để làm chồng một
cô gái chửa hoang).
Kỳ Tâm vốn là con một ông cả giàu có lớn, vì gia đình suy
sụp phải bỏ học, lại bị vị hôn thê phụ bạc nên chán ngán nhâm tình. Chàng nhận
làm nôm để giúp mẹ con bà phủ khỏi mang tiếng xấu và để có dịp hiểu đời thêm,
chớ không nhận tiền. Kỳ Tâm cũng bằng lòng nhận điều kiện của Yến Tuyết là chỉ
đóng vai chồng hờ và điều kiện của Trường Xuân là phải ra khỏi gia đình bà phủ
bất cứ lúc nào khi có yêu cầu. Chàng chỉ đòi hỏi một điều là được biết chuyện
tình giữa Trường Xuân và Yến Tuyết. Trường Xuân tưởng nhờ người nôm tạm để về
sau còn đi lại với Yến Tuyết, không ngờ từ khi thất thân với Trường Xuân, nàng
khinh bỉ và luôn luôn lánh mặt chàng. Qua bao biến cố, hiểu lầm, cuối cùng
người có tình có nghĩa cũng nên giai ngẫu.