Cuốn sách này có trên tay bạn đọc là một tập khảo luận văn bản, biên dịch, tiểu luận văn chương về danh sĩ, nghệ sĩ tài hoa Hà Đình ( 1842- 1911). Gọi ông là một nghệ sĩ tài hoa vì Hà Đình viết văn, làm thơ, vẽ tranh, viết thư pháp… với cứu cánh là muốn đạt đạt đến yếu tính của nghệ thuật, ngoài nhiệm vụ một công bộc.

Trước đây chúng tôi có xuất bản một công trình về ông có tên: Hà Đình Nguyễn Thuật – TácPhẩm (NXB TP.HCM, 2005, 830tr. khổ 16 x24cm ) với đầy đủ các sáng tác phẩm, biên khảo trong suốt thời gian ông còn tại thế. Số tác phẩm Hà Đình rất đa dạng, phong phú không những về lượng mà chất của từng tác phẩm ông mỗi khi nhà văn kí thác tâm tư, tình cảm, ngôn chí mình qua các trang viết.

Về lượng ông có đến mấy trăm (hơn 600) thi đề, văn đề với nhiều thể tài khác nhau. Riêng thơ có đến 500 bài, văn cũng đến hơn 300 bài ( kể cả câu đối ), các sớ tấu cũng đến số chục bài, họa cũng có một số bức tranh, có giá trị nghệ thuật; nhất là một bộ môn thơ, kí, tán, thư pháp là phần xuất sắc, độc đáo. Đó là những đóng góp phong phú của Nguyễn Thuật đối với học thuật, văn hóa Việt Nam vào thời cận đại. Từ đó có thể xem Hà Đình là một văn sĩ trác tuyệt cùng thời với các danh sĩ Việt Nam; tuy vậy số tác phẩm của ông hơn một thế kỉ qua bị lớp bụi thời gian cùng bao hưng phế của lịch sử đã gần như mai một.

Từ các năm 2000 – 2001, do một sự tình cờ và có lẽ mối duyên hàn mặc mà chúng tôi thủ đắc được toàn bộ tác phẩm Hà Đình. Kể từ đó chúng tôi bắt tay vào việc biên dịch, nghiên cứu toàn bộ sáng tác phẩm của ông. Và càng đọc ông, chúng tôi càng có những ý niệm sâu sắc về những gì ông kí thác vào tác phẩm mình một cách chân thành và không bao giờ vắng bóng nghệ thuật trong từng câu chữ, từng trang viết.

Các tác phẩm ông viết vào tuổi xế bóng có một cảo bản ngắn có tên Khoái thư trích lục. chúng tôi gọi tác phẩm này là cảo bản vì bản thảo này chưa in, nhưng thật sự đây là một cuốn sách hoàn chỉnh do chính tay tác giả chép rất cẩn thận trong năm 1910 với nét chữ vừa chân phương vừa bay bướm dưới tay một thư pháp gia lão luyện. Về phương diện hình thức đây là một tác phẩm nghệ thuật có giá trị họa học, nhưng về nội dung thì Khoái thư trích lục là một áng văn chương độc đáo thuộc loại “tuyệt diệu hảo từ”. Nếu không sợ quá lời, chúng tôi xin mượn lời thi hào Nguyễn Du mà nghĩ rằng tác phẩm này đúng là một thứ Lời lời châu ngọc hànghàng gấm thêu” không thì cũng là:

“Phương cảo phù du vân cẩm đoạn,

Tòng giao sất luyện tả thu quang”

Nguyễn  Q.Thắng

Văn chương dệt gấm thêu hoa,

Vàng thu bóng lộn lụa là thơm tho.

                                                               (Ngọc Thọ Dịch )

của cố thi sĩ Bùi Giàng Búi (Dùi Giáng 1926-1998 ) phóng bút tặng chúng tôi ( NQT ) khi nhà thơ đang ngây ngấy trước hoa và mĩ nhân.

Thiển nghĩ có lẽ trước đầu thế kỉ XX (1911) không nhiều văn sĩ Việt Nam thể hiện tâm tư, tình cảm, ý thức, quan điểm…mình một cách phong phú và giàu nghệ thuật như Hà Đình qua văn thơ và tập tạp bút này.

Trong vòng chủ lưu của văn học Việt Nam đã có nhiều danh sĩ tuyệt thế, từ: Nguyễn Du, Phạm Quí Thích, Nguyễn Công Trứ, Chu Mạnh Trinh, Nguyễn Khuyến, Dương Khuê, Dương Lâm… từng viết về hoa và mĩ nhân, nhưng chưa có văn sĩ nào đề cập đến người đẹp, hoa, nghệ thuậtdạo chơi, nghệ thuật săn sóc vườn, cây cảnh, chăm hoa, chơi đàn, vẽ tranh, đánh khánh, thắphương, đọc sách, viết tán, sớ, kí, sử…một cách nghệ thuật như ông. Chính vì nghệ thuật và nội dung của thơ văn nói chung; nhất là cuốn Khoái thư trích lục mà chúng tôi nảy ra từ cách giám thức văn chương cá nhân là mong làm sao Sống đẹp như Hà Đình na ná  như ông để làm tựa đề cho tập tiểu luận này. Sao vậy, vì chính các ý niệm của tập tạp bút (chúng tôi tạm gọi như vậy) gợi cho người đọc một cảm quan nghệ thuật đặc thù, sâu sắc cùng một văn phong u mặc độc đáo, một nhân sinh quan cùng thế giới quan lành mạnh vừa cảm tính vừa lý tính của Hà Đình trong cuộc sống với vô vàng hệ lụy.

Nhan đề cuốn này là Sống đẹp với Hà Đình biên giả ước mong là chúng ta cùng sống, làm việc suy tư, thưởng ngoạn… các đối tượng đang hiện hữu quanh ta để mong có được một phần nhỏ cái một của ông. Tuy vậy sống, thưởng ngoạn… các đói tượng ấy cũng chỉ là một phần ước mơ, và tâm thức của người viết mấy dòng này.

Độc giả thưởng ngoạn văn thơ, thư pháp, hội họa… Hà Đình, Khoái thư… nói riêng do chúng tôi chuyển ngữ, giới thiệu chắc thế nào cũng còn chổ chưa làm quý vị hài lòng. Đó là do khả năng giám thức văn chương của chúng tôi còn nông cạn và kiến văn còn hạn hẹp, nhưng trách nhiệm học thuật vẫn thuộc về chúng tôi.

Biên giả xin nghiêng tai nghe lời dạy của các bậc cao minh cùng khách hàng mặc.

Nhân sách này ra mắt độc giả, biên giả xin gửi lời cảm ơn thi hữu ngọc thọ đã xem giúp chúng tôi soát lại bản dịch.

                                                                                                            Trân trọng.

                                                                                     Gia Định, tiết lập xuân Kỉ Sửu ( 2009)

                                                                                                   NQT