Thành phố Hồ Chí Minh là thành phố lớn nhất nước, có vị thế chính trị quan trọng, là trung tâm kinh tế, văn hóa lớn, là đầu mối giao lưu quốc tế, cửa ngõ thông nối Việt Nam với Đông - Nam - Tây - Bắc thế giới trong thời đại toàn cầu hóa kinh tế. Xưa kia, Sài Gòn đã từng là “hòn ngọc Viễn Đông” và trong tương lai, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ sánh vai cùng các thành phố hiện đại trong khu vực và thế giới. Hiện nay, Đảng bộ và nhân dân thành phố đang ra sức xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh thành thành phố văn minh, hiện đại. Dáng dấp một trung tâm công nghiệp, thương mại, dịch vụ, tài chính tầm cỡ, mang đậm bản sắc dân tộc đang manh nha hình thành. Tuy nhiên, việc thực hiện mục tiêu trên còn gặp rất nhiều lực cản lớn, đó là những hậu quả về kinh tế, văn hóa, xã hội mà lịch sử đã để lại; dân số tự nhiên và cơ học tăng nhanh; ý thức người dân, nếp sống văn hóa đô thị chưa cao; hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện; đội ngũ cán bộ quản lý chuyên nghiệp thiếu hụt về số lượng lẫn chất lượng từ cấp thành phố đến tận phường xã, kể cả bộ phận nghiên cứu qui hoạch phát triển đô thị chuyên trách... Bên cạnh đó, quá trình đô thị hóa và cuộc sống đô thị cùng với cỗ xe thời gian cứ thế lăn bánh suốt hàng trăm năm qua đã và đang làm cho vùng đất Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh, vốn rộng lớn, nay trở nên hỗn tạp, chật hẹp và đông đúc.

Với mục đích cung cấp thêm những cứ liệu khoa học cho việc nghiên cứu, hoạch định phương hướng phát triển thành phố trong những giai đoạn tiếp theo, Viện Nghiên cứu Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh phối hợp với Tạp chí Người Đô thị tổ chức cuộc hội thảo khoa học mang tên “Đô thị hóa ở Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh từ góc nhìn Lịch sử - Văn hóa” nhằm bàn thảo về quan điểm, đặc điểm, đặc trưng, tiêu chí của quá trình đô thị hóa; quá trình đô thị hóa qua các giai đoạn lịch sử; các xu hướng, dòng chảy, qui luật vận động, phát triển của quá trình đô thị hóa; dấu ấn văn hóa, đặc điểm, phong cách kiến trúc; văn hóa đô thị truyền thống và công tác bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống; hiện trạng, xu hướng đô thị hóa; dân cư và lối sống đô thị; kinh nghiệm, bài học đúc kết được trong quá trình đô thị hóa ở Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh; ở Việt Nam và ở một số nước trong khu vực và thế giới... Từ kết quả của cuộc hội thảo, Viện Nghiên cứu Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh tuyển chọn một số tham luận để in thành cuốn sách: Đôthị hóa ở Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh từ góc nhìn Lịch sửVăn hóa. Để độc giả tiện theo dõi, chúng tôi sắp xếp nội dung của cuốn sách theo sáu phần: Đô thị hóa: những vấn đề chung; Đô thị hóa: những vấn đề lịch sử; Đô thị hóa: những vấn đề văn hóa; Đô thị hóa: hiện trạng và xu hướng; Đô thị hóa: cư dân và lối sống đô thị; Đô thị hóa: kinh nghiệm và bài học. Sự sắp xếp trên chỉ mang tính tương đối, vì các vấn đề khoa học được đề cập đều liên quan, đan xen với nhau và ngay trong một bài viết cũng không hẳn đề cập đến một vấn đề duy nhất. Dù đã có nhiều cố gắng trong việc tuyển chọn, biên tập nhưng chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Mong bạn đọc gần xa góp ý kiến. Chúng tôi hy vọng cuốn sách này sẽ giúp ích nhất định trong việc nghiên cứu, hoạch định phương hướng phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. Nhân dịp cuốn sách được xuất bản, Viện Nghiên cứu Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh chân thành cảm ơn Công ty Vincom, Công ty Liên doanh Phú Mỹ Hưng, Tạp chí Người đô thị đã phối hợp, giúp đỡ chúng tôi trong quá trình thực hiện cuốn sách; Chúng tôi cũng xin chân thành cảm ơn Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện để cuốn sách đến tay bạn đọc.

GS.TS. PHAN XUÂN BIÊN