Không biết tự bao giờ, người xưa đã thốt lên một câu rất  giản  đơn  nhưng  chính  xác,  mà  cho đến  ngày  nay  hầu hết chúng ta không ai là không biết: “Ở sao cho vừa lòng người...”

Vâng,  quả  thật  không  có  một  chuẩn  mực,  một  phong cách sống  nào  có thể làm  hài lòng  được tất cả  mọi  người. Chúng ta phải buồn bã mà thừa nhận điều đó, cho dù chính chúng  ta  là  những  con  người,  và  đều  là  đối  tượng  đáng “ than phiền” vì sự khó tính ... nói chung. Và bất cứ một nỗ lực nào nhằm vạch ra một chuẩn mực sống có thể  làm hài lòng tất cả mọi người đều phải đi đến thất bại. Sở dĩ như thế,  đơn  giản  chỉ  là  vì  cách  nhìn  của  mỗi  người  về  cung cách xử thế, về cái gọi là một “chuẩn mực chung”, đều có sự khác biệt, không ai hoàn toàn giống với ai.Tuy  nhiên,  cũng  từ  xa  xưa,  con  người đã  biết đến  sự cần thiết phải vạch ra những quy tắc sống chung cho mỗi cộng đồng. Vì mối liên hệ qua lại lẫn nhau, nên dù muốndù  không  vẫn  phải  có  những  “nguyên  tắc  chung”  để  mỗi thành viên tuân theo, đảm bảo cho sự hoà hợp tối thiểu của một cộng đồng.Vì thế, chúng ta không lấy làm lạ khi thấy mỗi xã hội khác nhau từ đông sang tây đều có những phong tục, tập quán  khác  nhau,  hình  thành  từ  những  cung  cách,  những chuẩn mực sống khác nhau.Tầm  quan  trọng  của  những  “nguyên  tắc  sống  chung” như  thế  cũng  thay  đổi  khác  nhau  qua  từng  thời  đại.  Vào buổi ban sơ của loài người, khi chưa có luật pháp – hoặc nói đúng hơn là  luật pháp chưa có  sự  hoàn chỉnh và  hiệu quả quản lý xã hội như bây giờ, những “nguyên tắc sống chung” như thế là tối cần thiết, vì nó giúp ngăn ngừa những sự va chạm lẫn nhau giữa các thành viên trong cộng đồng. Đến

những xã hội có tổ chức cao hơn như vào thời phong kiến, một số “nguyên tắc” được chuyển sang thành “luật” và được các nhà cai trị dựa theo để quản lý xã hội. Tuy nhiên, cộng đồng xã  hội vào những thời kỳ ấy vẫn còn là quá rộng lớn so  với  tầm  kiểm  soát  của  các  vị  vua  chúa,  và  rất  nhiều “nguyên tắc” được tự nguyện tuân theo ở từng địa phương, chúng hình thành nên những tập tục, những “lệ làng”. Tiến  lên  các  hình  thức  xã  hội  dân  chủ  của  thời  cận hiện đại, những “nguyên tắc sống chung” của cộng đồng xã  hội được nhìn nhận theo một mức độ chính xác và đầy đủ, hợp lý hơn, nhờ vào sự tiến bộ về nhận thức và trình độ tổ chức  của  con  người. Đến  đây,  tất  cả  những  gì  xét thấy  là thiết yếu cho sinh hoạt của cộng đồng đã được ghi nhận cụ  thể  thành  luật  pháp,  và  mỗi  thành  viên  trong  xã  hội  bắt buộc phải tuân theo.

Tuy nhiên, ngoài luật pháp ra, vẫn còn rất nhiều điều khác  mà  mỗi  thành  viên  của  cộng  đồng  đều  phải  biết  và tuân theo, nếu không muốn bị những thành viên khác xem là xa lạ hoặc lập dị. Những điều này bao gồm tất cả những cung cách sinh hoạt, ứng xử trong gia đình, ngoài xã hội, trong từng trường hợp nhất định, với những quan hệ nhất định...  Rất  nhiều  điều  trong  số  này  khá  vụn  vặt,  tế  nhị, không thật sự ảnh hưởng gì đến trật tự xã hội, nhưng đặc biệt tạo ra ấn tượng đối với những người chung quanh, bởi vì nó bộc lộ rõ cá tính, sự hiểu biết hoặc tinh tế của mỗi con người. Nhưng nếu xét cho cùng, chính những điều này sẽ góp phần không nhỏ trong việc làm đẹp xã hội.

Gần đây có khá nhiều những tập sách viết về phép lịch sự, thuật xử thế... thật ra đều là đề cập đến nội dung này. Tuy nhiên, như đã nói từ đầu, thật khó mà có thể đưa ra được những chuẩn mực làm hài lòng tất cả mọi người! Hơn thế nữa,  vì những điều này không đủ quan trọng đến mức được đưa vào luật pháp, nên việc tuân thủ hay không, và tuân  thủ  đến  mức  độ  nào...  đều  tuỳ  thuộc  vào  nhận  thức riêng của mỗi thời đại, mỗi con người.Ở đây nói đến yếu tố thời đại, bởi vì quả thật nó có ảnh hưởng đến vấn đề đang đề cập. Chẳng hạn, trong xã hội Á Đông  ngày  xưa,  có  rất nhiều  điều  tuy  chẳng thành  “luật” nhưng  lại  có  giá  trị  tuyệt  đối  phải  tuân  theo  đối  với  mọi người...  Lấy  ví  dụ  như  việc  thủ  tiết  thờ  chồng  của  những goá phụ trẻ, hoặc như quan điểm  “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” khi cưới gả ... Hầu như không có thành viên nào trong cộng đồng dám nghĩ đến việc đi ngược lại những “nguyên tắc sống” như thế.

Nhưng vào thời đại mà quyền tự do cá nhân được nâng cao  chưa  từng  thấy  như  ngày  nay,  những  việc  như  thế không còn nữa. Người phụ nữ có thể vẫn thủ tiết thờ chồng nếu như cô ta xét thấy điều đó là phù hợp với quan điểm sống của mình; con cái có thể vẫn hoàn toàn vâng theo sự sắp  đặt  của  cha  mẹ  trong  hôn  nhân,  nếu  thấy  điều  đó  là hợp  lý  ...  Nhưng  trong  cả  hai  trường  hợp,  họ  không  phải chịu áp lực tâm lý từ cộng đồng để bắt buộc phải làm như thế... mà hoàn toàn là do nơi sự chọn lựa của riêng mình.Trong một bối cảnh như thế, rất nhiều nguyên tắc của ngày xưa đã không còn tồn tại nữa, và những gì còn được giữ  lại  cũng  có  ảnh  hưởng  đến  cộng  đồng  theo  một  cách khác  hơn  ngày  xưa.  Chẳng  hạn  như,  ngày  nay  con  cái không nghe lời cha mẹ không phải là điều tuyệt đối bao giờ cũng sai trái, mà rất nhiều người cho rằng còn phải xét cụ thể  vấn đề  gì,  trong  trường  hợp  nào...  trước khi  kết  luận.