Tiểu thuyết Nga ở thế kỉ XIX đạt tới một đỉnh rất cao, vì tính
cách nhân bản, phản kháng, chiến đấu và vì nghệ thuật tả chân thân phận những
hạng người bị áp bức trong xã hội.
Độc giả đã quen với hai ngôi sao lớn nhất Tolstoi và
Dostoievski, tôi xin giới thiệu thêm ba nhà nữa, đứng sau ngay hai nhà trên:
Gogol, Tourgueniev và Tchekov trong một loạt ba cuốn, mỗi cuốn gồm một phần
tiểu sử và một phần văn tuyển.
Dostoievski ghi công của Gogol: “Hết thảy chúng ta đều từ trong
truyện Chiếc áo bành tô của Gogol mà
ra”, nghĩa là các tiểu thuyết gia Nga ở hậu bán thế kỉ XIX đều chịu ảnh hưởng
của Gogol. Mà người chịu ảnh hưởng nhiều nhất chính là Dostoievski: có Gogol
thì mới có toàn thể tác phẩm của Dostoievski.
Tourgueniev bảo Gogol là “Cha của tiểu thuyết Nga”, “Đánh dấu
thời hiện đại trong lịch sử văn học Nga”, là “Một vinh quang của dân tộc Nga”.