Những huyền thoại khác được tạo ra, như huyền thoại khai hóa, Pháp-Việt đề huề, Pháp-Nam hiệp tác, Đông Tây tổng hợp, v.v...

Tập biên khảo này chủ yếu nhằm phân tách những huyền thoại trên.

Xét về nội dung, những huyền thoại này chẳng có gì đáng để ý. Nhưng nếu tìm hiểu chúng đã hình thành trong một hoàn cảnh chính trị nào và nhằm đưa tới những tác dụng gì, vấn đề trở thành lý thú và đáng được nghiên cứu.

Vì những huyền thoại được tạo ra do những chống đối của người bản xứ, nên phải tìm hiểu xem thực dân đã phê phán và đánh giá thế nào những phong trào cách mạng Việt Nam... Tác giả trình bày một lối nhìn cách mạng Việt Nam theo con mắt của người Pháp và thử đưa ra một vài nhận định giải thích lối nhìn đó. Nếu thực sự đó là lối nhìn của người Pháp, người ta sẽ thấy được nó sâu xa hay nông cạn ở điểm nào đồng thời cũng thấy được đâu là chỗ mạnh, yếu của những phong trào cách mạng Việt Nam.

Nhưng trong cuộc giao tranh giữa thực dân và cách mạng, chỗ yếu của thực dân lại chính là chỗ mạnh của cách mạng và đó là chỗ then chốt quyết định thắng bại. Thực dân cố tìm cách che giấu chỗ yếu của mình, nhưng càng che giấu, càng để lộ cái muốn che giấu; sau cùng những huyền thoại được bày ra để che giấu lại tạo điều kiện đánh đổ thực chất và tiêu diệt huyền thoại. Huyền thoại tự xây mồ chôn mình và mồ chôn luôn cả chế độ thực dân.

Đó là số phận những huyền thoại của chủ nghĩa thực dân đồng thời cũng là số phận của chính chế độ thực dân.